ورم مچ پا چیست؟
اگر مچ پایتان ورم کرده، نگران نباشید. این موضوع معمولاً بی‌خطر است، به‌خصوص اگر مدت زیادی سرپا بوده‌اید یا زیاد راه رفته‌اید. در علم پزشکی به ورم، اِدِم (Edema) گفته می‌شود. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که مایعات اضافی در بافت‌های بدن جمع شوند. بیشتر وقت‌ها، ورم مچ پا بدون درد است اما ممکن است برای چند روز باقی بماند. البته گاهی ورم مچ پا می‌تواند نشانه‌ی یک مشکل پزشکی جدی‌تر باشد.
پس اگر در راه رفتن احساس سنگینی می‌کنید، پوست مچ پایتان سفت یا براق شده یا وقتی با انگشت روی آن فشار می‌دهید فرورفتگی کوچکی ایجاد می‌شود، بهتر است با پزشک مشورت کنید. بیشتر مواقع، ورم مچ پا با چند روش ساده‌ی خانگی برطرف می‌شود، اما اگر فقط در یک پا اتفاق بیفتد یا بعد از چند روز بهتر نشود، حتماً باید بررسی شود.
علت ورم مچ پاها
ورم مچ پاها می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. بعضی از آن‌ها ساده و موقتی هستند، اما بعضی هم می‌توانند نشانه‌ی بیماری یا اختلال جدی‌تری در بدن باشند. در ادامه رایج‌ترین دلایل ورم مچ پا را با هم مرور می‌کنیم:
۱. بارداری
در دوران بارداری، کمی ورم در پاها طبیعی است چون حجم مایعات بدن افزایش پیدا می‌کند. اما اگر ورم ناگهانی و زیاد باشد یا همراه با علائمی مثل سردرد، تاری دید، درد شکم، تهوع یا کاهش ادرار باشد، ممکن است نشانه‌ی مسمومیت بارداری یا فشار خون بالا باشد. در چنین شرایطی باید فوراً با پزشک تماس بگیرید تا وضعیت بررسی شود.
۲. آسیب یا پیچ‌خوردگی مچ پا
یکی از شایع‌ترین دلایل ورم مچ پا، پیچ خوردن آن است. این اتفاق وقتی می‌افتد که رباط‌های مچ پا کشیده یا پاره می‌شوند. برای کاهش ورم، استراحت کنید، روی محل آسیب یخ بگذارید، مچ پا را با باند فشاری ببندید و پای خود را بالاتر از سطح قلب نگه دارید. معمولاً بعد از چند روز بهتر می‌شود، ولی اگر درد یا ورم شدید باقی ماند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
۳. لنف ادم
لنف ادم به جمع شدن مایعات لنفاوی در بافت‌ها گفته می‌شود. این حالت ممکن است به‌دلیل آسیب به رگ‌های لنفاوی یا پس از برداشتن غدد لنفاوی در حین درمان سرطان ایجاد شود. در چنین شرایطی ورم معمولاً مزمن و ماندگار است. اگر تحت درمان سرطان بوده‌اید و دچار ورم پا شده‌اید، بهتر است هرچه زودتر با پزشک مشورت کنید.
۴. نارسایی وریدی
وقتی رگ‌های پا نتوانند خون را به خوبی به قلب برگردانند، مایع در پاها جمع می‌شود و باعث ورم می‌گردد. این حالت که به آن نارسایی وریدی می‌گویند، معمولاً در افراد بالای ۴۰ سال یا کسانی که مدت زیادی سرپا هستند دیده می‌شود. اگر همراه با ورم، تغییر رنگ پوست، احساس سنگینی یا زخم روی پا دارید، مراجعه به پزشک ضروری است.
۵. عفونت
گاهی ورم مچ پا می‌تواند نشانه‌ی عفونت باشد. افرادی که دیابت یا آسیب عصبی دارند بیشتر در معرض این نوع مشکلات هستند، چون ممکن است زخم یا تاول پا را احساس نکنند. اگر متوجه قرمزی، گرمی یا ترشح از محل ورم شدید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا از عفونت جلوگیری شود.
۶. ایستادن طولانی یا نیروی گرانش
اگر مدت زیادی سرپا بمانید، مایع در پاها جمع می‌شود و مچ پا ورم می‌کند. این اتفاق معمولاً موقتی است و با استراحت، بالا نگه داشتن پاها یا چند دقیقه پیاده‌روی بهبود پیدا می‌کند. برای جلوگیری از این مشکل، در طول روز چند بار موقعیت خود را تغییر دهید.
۷. تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری یا یائسگی می‌تواند باعث جمع شدن مایعات در بدن شود. این نوع ورم معمولاً خفیف و موقتی است و با استراحت و تغذیه‌ی مناسب برطرف می‌شود.
۸. فلبیت یا التهاب رگ
گاهی رگ‌های پا ملتهب می‌شوند و باعث خارش، قرمزی و ورم می‌گردند. این وضعیت که به آن فلبیت گفته می‌شود، بیشتر در افرادی دیده می‌شود که رگ‌های واریسی دارند. در این حالت، استفاده از جوراب فشاری و داروهای ضدالتهاب به بهبود کمک می‌کند.
۹. گرمای هوا
در روزهای گرم، رگ‌های خونی برای خنک کردن بدن بازتر می‌شوند و ممکن است مایع بیشتری از رگ‌ها نشت کند. به همین دلیل در تابستان ممکن است پاها بیشتر ورم کنند. نوشیدن آب کافی و خنک نگه داشتن بدن در این شرایط مفید است.
۱۰. لخته‌ی خونی (ترومبوز)
اگر در یکی از پاها ورم ناگهانی همراه با درد و تغییر رنگ ایجاد شد، ممکن است دلیل آن لخته‌ی خون در رگ‌های عمقی پا باشد. این وضعیت خطرناک است و باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید، چون اگر لخته حرکت کند ممکن است به قلب یا ریه برسد. درمان معمولاً با داروهای رقیق‌کننده‌ی خون انجام می‌شود.
در مواردی که ورم مچ پا همراه با درد، قرمزی یا تب است، مراجعه‌ی فوری به پزشک ضروری است تا علت اصلی مشخص شود.
۱۱. بیماری‌های قلب، کبد و کلیه
گاهی ورم مچ پا فقط یک مسئله‌ی ساده نیست و می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر باشد. عملکرد سه اندام اصلی بدن یعنی قلب، کبد و کلیه در حفظ تعادل مایعات بدن بسیار مهم است و اگر هر کدام از آن‌ها دچار مشکل شوند، احتمال جمع شدن مایعات در بدن بالا می‌رود.
نارسایی قلبی
در نارسایی قلبی، قلب نمی‌تواند خون را به خوبی پمپاژ کند و همین باعث جمع شدن مایعات در پاها می‌شود. معمولاً ورم ناشی از نارسایی قلبی عصرها بیشتر است و ممکن است همراه با خستگی، تنگی نفس یا افزایش وزن ناگهانی باشد. اگر چنین علائمی دارید، حتماً باید پزشک قلب وضعیت شما را بررسی کند.
بیماری کلیوی
کلیه‌ها نقش مهمی در دفع مایعات اضافی دارند. وقتی کلیه‌ها به درستی کار نکنند، مایعات در بدن جمع می‌شوند و ورم می‌تواند علاوه بر پاها، در دست‌ها یا اطراف چشم هم دیده شود. افرادی که دچار بیماری کلیوی هستند باید هر نوع ورم جدید را جدی بگیرند و به پزشک اطلاع دهند.
بیماری کبدی
بیماری‌های مزمن کبدی مثل سیروز باعث کاهش تولید پروتئینی به نام آلبومین می‌شوند. آلبومین به جلوگیری از خروج مایع از رگ‌ها کمک می‌کند. وقتی میزان آن کم شود، مایع در بافت‌ها جمع می‌شود و به‌دلیل نیروی جاذبه معمولاً در پایین بدن یعنی پاها و مچ‌ها دیده می‌شود. اگر ورم همراه با خستگی، کاهش اشتها یا زردی پوست باشد، لازم است سریع به پزشک مراجعه کنید.
۱۲. عوارض جانبی داروها
گاهی دلیل ورم مچ پا می‌تواند داروهایی باشد که مصرف می‌کنید. بعضی از داروها باعث احتباس آب و نمک در بدن می‌شوند. اگر بعد از شروع داروی جدید متوجه ورم پا شدید، حتماً با پزشک صحبت کنید و هیچ‌وقت خودسرانه مصرف دارو را قطع نکنید.
داروهایی که ممکن است باعث ورم شوند عبارتند از:
- هورمون‌ها مثل استروژن (در قرص‌های ضدبارداری) و تستوسترون
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم مانند آملودیپین، نیفدیپین و دیلتیازم
- داروهای استروئیدی مثل پردنیزون
- برخی داروهای ضدافسردگی و داروهای درمان دیابت
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
اگر ورم خیلی شدید است یا در زندگی روزمره‌تان اختلال ایجاد کرده، ممکن است پزشک دوز دارو را تغییر دهد یا جایگزین مناسب‌تری تجویز کند.
درمان‌های خانگی برای ورم مچ پا
در بیشتر موارد، ورم خفیف مچ پا را می‌توان در خانه درمان کرد. رعایت چند نکته‌ی ساده کمک زیادی به بهبود آن می‌کند:
- پاهای خود را هنگام نشستن یا دراز کشیدن بالاتر از سطح بدن نگه دارید.
- اگر زیاد می‌نشینید، هر نیم ساعت کمی راه بروید یا پاها را تکان دهید.
- از جوراب‌های فشاری مخصوص استفاده کنید تا گردش خون بهتر شود.
- نمک را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
- آب کافی بنوشید تا بدن مجبور نباشد مایعات را نگه دارد.
- ورزش منظم و سبک مثل پیاده‌روی یا شنا انجام دهید.
اگر در هوای گرم ورم می‌کنید، پاها را در آب خنک قرار دهید یا از کمپرس سرد استفاده کنید. این کار به کاهش التهاب کمک می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
ورم مچ پا معمولاً خود به خود برطرف می‌شود، اما در بعضی شرایط بهتر است مراجعه‌ی پزشکی را جدی بگیرید. اگر:
- ورم فقط در یک پا باشد و بعد از چند روز بهتر نشود
- پوست محل ورم قرمز، گرم یا دردناک شود
- با فشار دادن، فرورفتگی روی پوست باقی بماند
- ورم همراه با تنگی نفس، درد یا فشار قفسه سینه باشد
در این موارد، مراجعه به پزشک ضروری است. اگر سابقه‌ی دیابت، بیماری قلبی، کلیوی یا کبدی دارید، حتماً هر نوع ورم جدید را پیگیری کنید.
جمع‌بندی
ورم مچ پا مشکلی شایع است که در بیشتر مواقع بی‌خطر و موقتی است. اما گاهی همین علامت ساده می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌های مهم‌تری در بدن باشد. اگر ورم پایدار، دردناک یا یک‌طرفه دارید، مراجعه به پزشک بهترین تصمیم است.
برای پیشگیری، سبک زندگی سالمی داشته باشید: تحرک کافی، تغذیه‌ی کم‌نمک، و استراحت مناسب. به بدن خود گوش دهید و هر تغییری را جدی بگیرید، چون گاهی همین نشانه‌های کوچک می‌توانند از مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کنند.
سؤالات متداول درباره ورم مچ پا
آیا راه رفتن به بهبود ورم کمک می‌کند؟
بله، راه رفتن و ورزش‌های سبک باعث گردش خون بهتر در پاها می‌شوند و از جمع شدن مایعات جلوگیری می‌کنند.
آیا کفش مخصوص ورم مچ پا وجود دارد؟
بله، کفش‌های مخصوصی برای افرادی که دچار ورم مچ پا هستند طراحی شده‌اند. این کفش‌ها معمولاً پهن‌ترند و پاشنه‌ی نرم‌تری دارند تا به مچ پا فشار نیاید.
ورم مچ پا نشانه چیست؟
ورم مچ پا معمولاً نشانه‌ی تجمع مایعات در بافت‌هاست، اما می‌تواند به خاطر آسیب، عفونت یا حتی مشکلات قلبی و کلیوی هم باشد.
چگونه می‌توان ورم مچ پا را کاهش داد؟
کاهش مصرف نمک، بالا بردن پاها، پوشیدن جوراب فشاری و ورزش منظم از بهترین روش‌ها برای کاهش ورم هستند.
آیا ورم مچ پا خطرناک است؟
در بیشتر موارد خیر، اما اگر ورم طولانی‌مدت باشد، درد داشته باشد یا فقط در یک پا دیده شود، ممکن است نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای باشد.
درمان پزشکی ورم مچ پا چگونه است؟
اگر علت ورم، بیماری زمینه‌ای باشد، پزشک آن را درمان می‌کند. در موارد شدید، داروهای ادرارآور برای دفع مایعات اضافی تجویز می‌شوند. گاهی هم تغییر در سبک زندگی کافی است تا مشکل برطرف شود.
